لامپ چیست؟ | انواع لامپ و کاربرد آن در روشنایی و نورپردازی

 لامپ چیست؟

لامپ اختراعی بود که حدود 2 قرن پیش توسط توماس ادیسون پدیدار گشت. وسیله ای برای روشنایی که می تواند به صورت مصنوعی و با کمک انرژی الکتریکی تولید نور کند. از روزگاران قدیم تا کنون لامپ از لحاظ کارایی، تراکم و بازدهی انرژی و حتی نور و گرمایی که ایجاد می کند پیشرفت های فراوانی داشته و این مسئله در هر مدل لامپ با مدل دیگر کاملا متفاوت می باشد. به طور کلی می توان گفت که همه لامپ ها از قسمتهای یکسانی مانند: پایه، حباب و بدنه تشکیل شده اند. نحوه عملکرد یک لامپ به طور کلی اینگونه است که انرژی الکتریکی که از سیم برق عبور می کند به سرپیچ که به پایه متصل است رسیده  و این انرژی الکتریکی به وسیله مداری که در لامپ موجود است به انرژی نورانی مبدل گشته و در حباب لامپ تولید نور می شود. نکته قابل توجه در لامپ های قدیمی و لامپ های جدید در این است که رشته های فیلامنتی در لامپ های مدل قدیمی عهده دار وظیفه تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی نورانی بودند و در لامپ های مدل جدید این وظیفه بر عهده تراشه های ال ای دی می باشد. به هر حال دسته بندی انواع لامپ ها بر اساس تکنولوژی فناوری ساخت آنها انجام می شود و عامل مهم این تقسیم بندی همین اصل مهم فناوری ساخت آنها می باشد.

انواع لامپ:

لامپ فلورسنت (fluorescent lamps ):

این مدل از لامپ ها بیشتر با نام مهتابی مرسوم هستند و پیچیدگی مهتابی اصولا از لامپ های مدل رشته ای بیشتر است به طوری که یک لوله فلورسنت میان کاتدها وجود دارد که رونش با جیوه و گازهای دیگری پر شده است و نور توسط عبور جریان الکتریسته از این قسمت در لامپ مهتابی نمایان می گردد و پوشش فسفری بیرون انرژی تابشی را به انرژی مرئی تبدیل می کند. از جمله مزایای لامپ های مهتابی این است که برای تولید نور به انرژی کمتری نیاز دارد و بنابراین از لحاظ مقاومت دوام بالاتری هم نسبت به لامپ های رشته ای دارد اما با وجود مصرف برق کمتر و طول عمر بیشتر لازم است بدانیم که جیوه داخل لامپ پس از سوختن لامپ برای دفع کار دشوار و تقریبا خطرناکی است که در این زمان رعایت تمام نکات ایمنی قطعا لازم به اجرا است.

لامپ فلورسنت فشرده (compact fluorescent lamps ):

این مدل از لامپ های فلورسنت به جای لامپ های رشته ای در اکثر ساختمان ها و منازل مورد استفاده قرار می گریند. از لحاظ عملکرد تا حد زیادی شبیه به همان لامپ های فلورسنت معمولی هستند و تنها تفاوتشان در این است که این نوع از لامپ های فلوسنت می توانند انرژی کمتر( کم مصرف)  با نور بیشتر داشته باشند. چند حلقه لوله پر شده از جیوه که چیزی شبیه لامپ های رشته ای است ساختار اصلی این مدل از لامپ ها را تشکیل می دهد. مزیت مهم این نوع لامپ توانایی عملکرد 10 ساعته آن می باشد و همچنین تولید میزان نور بیشتر و درخشان تر با صرف انرژی کمتر از مهمترین مزایای این نوع لامپ است.

لامپ رشته ای (incandescent bulbs ) :

همان لامپ های آشنای قدیمی با ساختاری  متشکل شده از رشته های تنگستن  موجود در حباب لامپ که در محیط خلاء و یا با گازهای نیتروژن پوشیده شده است تا  نور را با عبور جریان الکتریسته از رشته های تنگستن به لامپ داده و ایجاد روشنایی می کند. مدل ها و سایزهای متفاوتی بسته به نوع نیاز به این نوع لامپ ها در بازار وجود دارد. طول عمر مفید لامپ رشته ای چیزی حدود 700 تا 1000ساعت می باشد. در کنار این مزایا عیب بزرگ لامپ رشته ای در این است که اتلاف انرژی در آن بسیار زیاد و اصطلاحا لامپ رشته ای لامپی پر مصرف می باشد.

لامپ هالوژن (halogen lamps) :

لامپ های هالوژن را می توان نسخه  ارتقا یافته لامپ های رشته ای دانست البته با این تفاوت بزرگ که سایز هالوژن کوچکتر می باشد و رشته های تنگستن درون آن  نیز با یک پوشش شفاف پوشیده شده است. لامپ های هالوژن هم به صورت توکار و هم به صورت روکار قابلیت استفاده را دارند. دو نوع فناوری متفاوت با نام های smd , cob در ساختار هالوژن ها بکار رفته است. هالوژن کمتر با گاز بی اثری که در این نوع لامپ ها به کار رفته دلیل نامگذاری آنها می باشد کارایی، طول عمر روشنایی و درخشندگی هالوژن های مزایای مهمی برای آنها به شمار می آید.

لامپ ال ای دی (led ) :

قدرت زیاد و طول عمر مفید و بالا از مزایای لامپ های ال ای دی می باشد. 100 هزار ساعت کارکرد با گستره نوری معین و انواع طیف رنگی بدون نیاز به فیلترهای رنگی، ایمنی عالی  و کم مصرف بودن این نوع لامپ آن را کاملا بی رقیب کرده است. لامپ های ال ای دی رشته تنگستن ندارند و در واقع نور  در یک نیمه هادی توسط عبور الکترون ها ایجاد می شود. لامپ های ال ای دی شامل دو دسته لامپ های اس ام دیsmd ) )و لامپ های سی او بی ( cob) هستند. ال ای دی حبابی، ال ای دی گل، ال ای دی فیلامنتی، ال ای دی شمعی ، ال ای دی زیتونی ، ال ای دی شلنگی و نواری، ال ای دی سفینه ای یا قارچی، ال ای دی اشکی و … چند نمونه از لامپ های ال ای دی هستند.

لامپ گازی :

معروفیت این نوع لامپ به نام لامپ های تخلیه گازی (hid ) می باشد. فرآیند گاز برانگیخته همان چیزیست که در لامپ های گازی تولید نور می کند. این فرآیند بدین گونه است که با گذر الکترون های پرانرژی از داخل گاز و برخورد الکترون ها به اتم های خنثی با تحریک آنها انجام می گیرد. از تولید نور این نوع لامپ ها به دو دسته لامپ های نور مرئی و لامپ های نور نامرئی تقسیم می شوند. بخار سدیم، متال هالید، زنون و بخار جیوه از محصولاتی است که در این گروه قرار داده شده است.

نوع دیگری از دسته بندی انواع لامپ ها وجود دارد که بر اساس شکل ظاهری آنها می باشد.

انواع لامپ از لحاظ شکل ظاهری:

 لامپ های سری A :

شکل کلاسیک و گلابی مانند این لامپ ها با پایه ای به نام پیچ ادیسون از جمله مشخصات آنهاست. یک عدد بعد از حرف A  نوشته می شود که نشان دهنده عرض لامپ می باشد. در مصارف تجاری و خانگی و… بیشتر از سری A19 و سری A15 استفاده می شود.

 لامپ های سری B :

شکل ظاهری این لامپ صاف است به همین دلیل آن را سری B نامیده اند که ابتدای کلمه (BLUNT) می باشد.

 لامپ های سری C- V/F :

لامپ های مخصوص لوسترها که بیشتر جنبه تزییناتی دارند و گاها به آنها لامپ های شمعی نیز گویند.

 لامپ های سری R :

نورپردازی ریلی و سقفی با این نوع لامپ ها که شکل ریسه ای مانند دارند انجام می شود.

 لامپ های سری G :

لامپ های تزیینی کروی شکل با سایزهای مختلف که معمولا برای تزیینات اطراف آینه اتاق خواب و حمام مورد استفاده قرار می گیرد.

لامپ های لینسترا (Linestra) :

لامپی لوله ای مانند با یک نقطه اتصال که در موارد مختلفی قابلیت استفاده را دارد.

 لامپ های سری : BR

چراغ های بازتاب دهنده با روکش نقره که از پخش شدن نور جلوگیری می کند و تمام نور تولید شده را در یک جهت معیین هدایت می کند.

لامپ های سری AR :

هالوژن با ولتاژ پایین که برای محوطه های خاصی با نور کم مناسب است.

 لامپ های سری ALR :

لامپ های بازتابدهنده آلومینیومی با یک درپوش بزرگ و یک پایه کوچک متصل است و نور را در جهت جلو انعکاس می دهد. بهترین فضای مورد استفاده از این مدل فضای بیرون می باشد.

انواع لامپ ها از لحاظ سرپیچ:

1. لامپ با سرپیچ E : همان لامپ معروف به لامپ ادیسون می باشد که ععد کنارش قطر سرپیچ را نشان می دهد. انواع لامپ ادیسون عبارتند از: E5 مناسب چراغ های تزئینی و چشمک زن، E10 مناسب چراغ قوه و دوچرخه،

مناسب  هالوژن های شمعیE12، لامپ لوستر شمعی E14، چراغ خواب 120 ولتیE17 ، لامپ با استاندارد120 ولت E27، چراغ های صنعتی با 250 وات توان E39 و چراغ های صنعتی و کارگاهی با توان 400 وات E40.

2. لامپ با سر پیچ ریموت دار: سنسوری که به ریموت اتصال دارد از راه دور آن را خاموش و روشن می کند. قابلیت استفاده از این نوع لامپ بیشتر در خانه های هوشمند است.
3. لامپ با سرپیچ دو شاخه:

طراحی این سبک از لامپ ها به گونه است که با کمک یک دوشاخه به پریز متصل می شود.

4. لامپ با سر پیچ سوزنی:

شامل دو نوع تک پین و دو پین می باشد که با دو حرف G, GU نشان داده می شوند. در نوع دو پین عدد کنار حرف G نشانگر فاصله میان دو پین است.

 کلام آخر:

استفاده از انواع چراغ ها و لامپ ها اصولا براساس نوع نیاز است که آنها را کاربردی می کند. به عنوان مثال: چراغ های سقفی راه پله و پارکینگ، چراغ های سنسور دار سقفی، چراغ های پنلی روکار و توکار، چراغ های سقفی اداری و تجاری، چراغ های خطی، چراغ های نور مخفی، وال واشر ها، لامپ های فلور سنت گیاهان و… همگی دارای دنیای گسترده ای برای خود هستند که بسته به نوع نیاز کاربر قابلیت استفاده را دارند.

پایان مطلب

لینک های مفید و مرتبط