حمل و نقل دریایی (Maritime transport) چیست؟
حمل و نقل دریایی به هرگونه جابه جایی کالا( بار) و افراد گفته می شود که به وسیله کشتی، قایق و سایر شناورها از طریق دریاها، اقیانوس ها ، دریاچه ها، رودخانه ها و کانال ها انجام می گیرد. درصد عمده ای( حدود 90 درصد) از تجارت جهان در حمل و نقل بین المللی از طریق حمل و نقل دریایی انجام پذیر است. در این روش از جابه جایی ،امکانات بنادر، نوع کشتی ها و تجهیزات مخصوص برای بارگیری و همچنین تخلیه بار با سرعت بالا و آسودگی خاطر بسیار حائز اهمیت می باشد. از روزگاری که کشتی و قایق توسط انسان ها ساخته شد برای جابه جایی کالاهایی با حجم و وزن زیاد و همچنین جابه جایی افراد با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورها و در صورت دسترسی به آبهای آزاد بر پهنای آبی دریاها گسترانیده شدند تا در جریان زندگی داد و ستد و فعالیت اقتصادی هم گسترش یابد.
در این میان شرکت های حمل و نقل خود را با پیشرفت صنعت جابه جایی رشد دادند تا با ارائه انواع خدمات بازرگانی تاجران و بازرگانان را در این امر اقتصادی مهم و تاثیر گزار یاری نمایند تا در لوای استانداردها و قوانین حمل و نقل همه چیز آنگونه که باید باشد. زمانی که کشتی حامل بار به حوزچه های بندرها می رسند و قصد پهلو گرفتن و تخلیه بار را دارند ماموران بهداشت مدارک لازم جهت اجازه ارتباط با بنادر را صادر می کنند سپس ماموران گمرک دفتر مخصوصی را به فرمانده کشتی تحویل می دهند که دارای اطلاعاتی مانند: نام، نام فرمانده، خصوصیات کلی کشتی و کالاها (مثل اجازه نامه ترخیص کالا از گمرک) ، تعداد افراد پرسنل، پرچم، نوع کشتی ، بنادر مبدا و مقصد و وزن و تعداد کالایی که قصد تخلیه آنها دارند، کالاهای ممنوع الورود و… است و این مطالب را باید در آن ثبت نمایند.
در این زمان اگر کالاهایی ممنوع الورود باشند و نتوانند تخلیه بار انجام دهند آن انبار لاک و مهر می شود تا نماینده موسسه حمل و نقل و فرمانده کشتی بتوانند لیستی از کالاهای قابل تخلیه را طی دو نسخه اظهارنامه اجمالی به گمرک ارائه دهند. و آماده ورود به مرحله بعدی کار که تالی گیری نام دارد شوند. با رعایت تمام قوانین و مقررات با اطمینان کامل و سرعت عالی می توان فعالیت تجاری خود( صادرات کالا و…) را در آرامش خاطر انجام داد.
تالی گیری چیست؟
عملیات تخلیه بار زمانی می تواند شروع شود که اجازه نامه آن صادر شده باشد و به منظور کنترل کالاهای قابل تخلیه مشخصات ظاهری روی بسته ها را در فهرست هایی ثبت می کنند که با مشارکت موسسات حمل و نقل و نماینده بندر( گمرک) انجام می شود و به این کار تالی گیری گویند. اینک نوبت تسویه حساب گمرک و موسسه کشتیرانی است که حداکثر تا 15 روز بعد از تخلیه بار طبق بارنامه و قبض انبار که قبلا صادر شده باید در زمانن مقرر انجام شود. سپس صاحب کالا و شرکت حمل و نقل به تسویه حساب می پردازند و در این مرحله شرکت باید ترخیصیه و قبض انبار را به صاحب کالا تحویل می دهد تا او بتواند با ارائه این مدارک و دیگر اسناد لازم کالاهای خود را (مثلا برای واردات کالا و…)از گمرک ترخیص نماید.
تاریخچه حمل و نقل دریایی:
برای نخستین بار حدود 5000 هزار سال پیش سفرهای دریایی کوچکی بین دریانوردان هندوستان و پاکستان امروزی انجام گرفت. البته ابتدایی ترین تجارت دریایی ما بین تمدن های متفاوت حدود 2 هزار سال پیش انجام شده بود. خالی از لطف نیست بدانیم اولین محموله تجاری انتقال یافته از طریق حمل و نقل دریایی ادویه جاتتی بوده است که از کشور عربستان به کشور مصر وارد شده است.
حمل و نقل دریایی در ایران:
ترابری دریایی در کشور ایران دارای سابقه ای طولانی است. به دلیل مرزهای آبی گسترده و موقعیت جغرافیایی خاص ایران از گذشته های دور تا کنون حمل و نقل دریایی در این کشور پهناور آغاز شده است. و این نوع فعالیت هم اکنون نیز از طریق کشتی های مختلف همچنان اقدام به جابه جایی به تمام نقاط جهان می کند. ناگفته نماند که بخش عظیمی از مبادلات تجاری دریایی ایران از طریق حمل و نقل دریایی بندر عباس صورت می گیرد. و صد البته که شهر جنوبی آبادان نیز به دلیل داشتن پالایشگاه های نفت و بندر گاه های بزرگ در این زمینه بسیار پیشرو و حائز اهمیت می باشد.
انواع روش های حمل و نقل دریایی:
روش چارترینگ:
زمانی که نیاز به اجاره کشتی باربری به صورت کامل می باشد و دلیل آن در بعضی موارد به خاطر علل مختلفی مثل: عدم وجود بسته بندی خاص یا حجم زیاد کالا و… است که به این شیوه حمل و نقل به روش چارترینگ گفته میشود.
روش کراس استافینگ:
کاربرد این روش برای زمانی ست که بندر مقصد امکانات و توانایی مورد نیاز برای پهلو گرفتن کشتی حامل کالا را ندارد. بنا براین لازم است که کالاها توسط کشتی یا کشتی های دیگر از کشتی اصلی انتقال یابند( نیاز به کشتی واسطه) و با ادامه مسیر به بندر مقصدر برسند البته در نظر داشته باشید که عکس این کار هم انجام پذیر میباشد. بدین معنی که از یک بندر کوچک مبدا می توان کالاها را روی کشتی متفاوتی بارگیری کرد و در بندر بزرگتر دیگری به کشتی بزرگ اصلی باربری تحویل داد. در برخی موارد استفاده از این روش در کشورهای درگیر تحریم( ایران) برای دور زدن و پیچاندن تحریم ها انجام می گیرد تا امکان استفاده از کالاهای مورد نیاز برایشان فراهم شود. نکته قابل توجه در این روش کار در این است که یکی از کشتی ها باید حتما دارای جرثقیل برای تخلیه بار باشد.
روش گروپاژ:
اگرکالاهای یکسانی که تولیدکنندگان و فروشندگان اقدام به صادرات آنها می کنند را روی یک کشتی بارگیری کنند به آن روش گروپاژ گویند که در این صورت شرکت حمل و نقل یا صاحب کشتی بارنامه های گروهی از کالاها را برای تمام کالاهای یکسان دریافت می کنند.
روش ترانسشیپ:
به دلیل موقعیت جغرافیایی برخی از کشورها و عدم دسترسی آنها به آبهای آزاد روشی به وجود آمد که در آن بارها و کالاها را به بندری که نزدیک به بندر مقصد است می رسانند تا از آنجا توسط دیگر روش های حمل و نقل( زمینی، هوایی و ریلی) به مقصد رسانده شوند به این شیوه حمل و نقل ترانسشیپ گویند.
روش فله:
این روش زمانی استفاده می شود که برخی کالاها به دلیل عدم بسته بندی به صورت فله( یک جا) جابه جا شوند و هر کدام به وسیله کشتی های خاص جابه جا میشوند. این شیوه از جابه جایی نیازمند کشتی های مخصوص به خود است که عبارتند از:
کشتی مخصوص مایعات:
نام این نوع از کشتی های مخصوص مایعات که به صورت فله جابه جا می شوند تانکر است که مایعات مختلف را به منظور جابه جایی به صورت یک جا در مخزن این کشتی های خاص می ریزند و خود دارای سه دسته اصلی می باشند: 1. تانکر مخصوص حمل مواد شیمیایی( chemical carrier)
2. تانکرهای مخصوص حمل نفت oil tanker))
3. تانکرهای مخصوص حمل گاز مایع(LNG) و (LPG)
کشتی مخصوص کالاهای خشک:
برای جابه جایی کالاهای خشکی مانند: گندم، ذرت، سویا و سایر غلات و همچنین به منظور انتقال دیگر کالاهای خشک بر روی عرشه کشتی ها انبارهایی تعبیعه و ساخته شده اند که حمل و نقل این گونه بارها را انجام دهند.
انواع کشتی باربری از نظر نوع ساخت:
ساختار کشتی های باربری با توجه به نوع باری که قصد جابه جایی آن را دارند باهم مختلف است به طوری که هر کشتی با طراحی حمل بار خاصی تولید شده و قابل استفاده می باشد. مثلا : کشتی های باربری عمومی برای حمل طیف بزرگی از کالا، کشتی های حمل کانتینر جهت انتقال خشکبار، کشتی های فله بر برای انتقال یکجا ی محصولاتی مانند سیمان، مواد معدنی و…، تانکرهای نفت، کشتی های حمل گاز، کشتی های یخچالی که مجهز به یخچال برای جابه جایی کالاهای فاسد شدنی و مواد غذایی و میوه و… می باشند، کشتی های RO_RO که دارای سکو و رمپ برای جابه جایی راحت وسایل نقلیه چرخ دار و حتی خودروهای شخصی و… در مسافت های طولانی با طبقات مختلف و متحرک طراحی شده اند و نهایتا کشتی های دام بر برای انتقال دام ها و برطرف نمودن نیازهای دام( آب، غذا و بستر خاکی و…)
انواع کشتی ها ی باربری از نظر مسیر:
کشتی های ترامپ( خطوط نا منظم):
این نوع کشتی ها اجباری در مسیرهای خطوط منظم برای رفت وآمد ندارند و می توانند بارها را در هر مکان و نقطه ای که صاحب محموله می خواهد حمل کنند.
کشتی های لاینر( خطوط منظم): این کشتی ها در خطوط دریایی مشخصشده بر اساس قوانین و برنامه های خاص تنظیم شده اجازه حرکت دارند.
حمل و نقل دریایی به چند صورت انجام می شود؟
ترابری دریایی به صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می گیرید. بدین معنی که در حالت مستقیم کشتی از مبدا بارگیری می کند تا محموله را بدون هیچ توقفی به مقصد برساند و در حالت غیر مستقیم از انواع روش های دیگر ذکر شده مانند: ( کراس استافینگ، ترانسشیپ و چارترینگ و…) کمک گرفته می شود.
بیمه حمل و نقل دریایی:
بیمه حمل و نقل دریایی یکی از مهمترین و الزامی ترین موارد جابه جایی در روش حمل و نقل دریایی محسوب می شود. جهت جبران هرگونه تصادفات، خطرات و اتفاقات غیر قابل پیش بینی و… بیمه در نظر گرفته میشود تا در صورت اتفاق خسارات وارده به شرکت ها و موسسات طبق شرایط بیمه نامه توسط شرکت بیمه پرداخت شود. شرایط بیمه نامه چه در ایران و چه در جهان بر اساس بیمه نامه های انسیتوی لندن تنظیم می شوند.
انواع خسارتهای وارده به کالا در حمل و نقل دریایی:
خسارات عمومی:
گاهی لازم است بنا به دلایل پیش آمده ناخدا مجبور می شود به منظور جلوگیری از غرق شدن کشتی یا وارد شدن خسارت به همه کالاها برخی از آنها را در آب بیندازد. در صورت چنین اتفاقی خسارت وارده بین افراد ذینفع تقسیم می شود و هریک طبق قوانین تعیین شده مقداری از خسارت وارد شده را پرداخت می کنند.
خسارات خاص:
وقوع سونامی، طوفان و یا شرایط خاص غیر قابل پیش بینی گاها خساراتی به کالاها وارد می کند که در این مورد شرکت بیمه تعهد دارد خسارات وارده را جبران و پرداخت نماید.
خسارات کامل که به دو دسته قابل تقسیم است و شامل:
از بین رفتن کامل کالا: (آتش سوزی، غرق شدن و… که موجب نابودی تمام کالا شده) و شرکت بیمه موظفبه پرداخت خسارت وارده و جبران می باشد.
از بین رفتن فرضی: گاها به دلیل برخی حوادث دریایی ماهیت کالا (مثل: مواد غذایی، کالاهای دیجیتالی و…) تغییر می کند و ارزش آن کاهش می یابد یا کلا بی ارزش می شود در این گونه موارد با تخمین خسارات وارده توسط کارشناسان بیمه طبق شرایط بیمه نامه جبران خسارت انجام پذیر است.
برخی از مزایای حمل و نقل دریایی:
هزینه مناسب نسبت به حمل و نقل هوایی
گزینه مناسب برای مقاصد طولانی نسبت به روش حمل و نقل زمینی
امکان صادرات به اکثر کشورهای دنیا
صادرات انواع کالاها در ابعاد و مقیاس متفاوت با حجم بالا
برخی از معایب حمل و نقل دریایی:
طولانی بودن زمان رسیدن کالا به مقصد
امکان خطرات و حوادث طبیعی(طوفان، غرق شدن کشتی، دزدان دریایی و یا آتش سوزی و…) در این روش زیاد است.
دشوار بودن ردیابی کالاها
عدم انعطاف مسیرها و جداول زمانی جابه جایی
قوانین موجود در حمل و نقل دریایی:
حوزه ترابری دریایی دارای قوانین یکسانی در همه جنبه های حمل و نقل ، کنوانسیون ها، پروتکل ها و موافقت نامه های بین المللی مورد تایید در تمام دنیا می باشد.
کلام پایانی:
همان طور که متوجه شدیم حمل و نقل دریایی روشی مقرون به صرفه ومتداول در دنیا با قوانین یکسان می باشد. که با توجه به طراحی های خاص برای انواع کشتی ها قابلیت انتقال انواع بار به راحتی برایشان فراهم شده است.
پایان مطلب
مطالب پیشنهادی مرتبط با این مطلب
- بزرگترین کشتی های باربری جهان | کشتی های غول پیکر باری
- حمل و نقل جاده ای چیست؟
- حمل و نقل ریلی چیست؟
- حمل و نقل هوایی چیست؟
- حمل و نقل دریایی چیست؟
- ترخیص کالا از دبی
ارسال یک پاسخ